De Chinese overheid maakt zich schuldig aan misdaden tegen de menselijkheid tegen Oeigoeren. Dat staat in een rapport1 dat Human Rights Watch vandaag publiceert. Wat dat met jouw skinny jeans en hippe T-shirt te maken heeft? Meer dan je denkt.
De Chinese autoriteiten zijn volgens de internationale mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch onder meer verantwoordelijk voor massale opsluiting, marteling en culturele onderdrukking. Ik sprak met drie experts die uitlegden hoe dat precies zit. En zij hadden ook goed nieuws: wij kunnen als consument iets tegen deze afschuwelijke uitbuiting doen.
Sophie Richardson, hoofd China bij Human Rights Watch: “Consumenten kunnen druk uitoefenen: waar kopen we, hoe winkelen we – en doen we dat op een ethische manier?”
Xinjiang is een autonome regio in het noordwesten van China. Er wonen zo’n twintig miljoen mensen. Het heeft een bepaalde mate van zelfbestuur, maar in de praktijk hebben de autoriteiten in Beijing het voor het zeggen. Er wonen verschillende etnische minderheden in Xinjiang, zoals Oeigoeren.
De Oeigoeren waren in de meerderheid in Xinjiang, maar de Chinese overheid verplaatst steeds meer Han-Chinezen naar de regio. Xinjiang is van groot belang voor de kledingindustrie:
Oeigoeren zijn voornamelijk moslims en ze spreken een taal die verwant is aan het Turks. Ze worden achtergesteld ten opzichte van Han-Chinezen, de grootste etnische groep in China. Zo mogen ze hun eigen taal niet meer spreken en is het Oeigoeren die voor de overheid werken niet toegestaan om naar het buitenland te reizen.
Anouk Eigenraam, China-correspondent voor Het Financieele Dagblad: “Vanaf eind jaren tachtig hebben de Oeigoeren zich tegen deze maatregelen verzet. Soms door vreedzaam protest, soms door gewelddadige aanslagen. Maar iedere vorm van opstand wordt door de Chinese overheid hard neergeslagen.”
Vanaf 2018 werd langzaam bekend dat Oeigoeren in ‘heropvoedingskampen’ worden geplaatst, waar ze les krijgen in de Chinese taal en cultuur en de beginselen van de communistische partij. Het is een zwaar regime, met weinig eten, drinken en slaap.
Volgens getuigen mogen de gedetineerden maar een keer per maand douchen, krijgen ze gedwongen injecties met onbekende inhoud en worden Oeigoerse vrouwen onderworpen aan verkrachtingen. Na enkele maanden of jaren worden de inzittenden weer vrijgelaten.
Er bestaat een sterk vermoeden dat meer dan een half miljoen Oeigoeren worden gedwongen om in de katoenvelden en -fabrieken te werken. Dat is door verschillende media en nu dus ook door Human Rights Watch bevestigd.
Ook zouden de Oeigoeren scherp geobserveerd worden en ‘ideologische training’ krijgen. De Chinese overheid ontkent ondertussen dat er sprake is van dwang.
Het artikel gaat verder onder deze afbeelding.
Volgens de Uyghur Human Rights Project kregen kledingmerken al langer aanwijzingen dat het katoen uit Xinjiang op z’n minst onder zeer dubieuze omstandigheden geproduceerd was.2 Toch bleven ze katoen uit de regio kopen.
Pas toen een coalitie van internationale organisaties in de zomer van 2020 de merken publiekelijk ter verantwoording riep, kwam er een aantal van hen in actie. Onder meer H&M, Adidas en Nike hebben toegezegd dat ze geen katoen meer uit Xinjiang zullen afnemen. Deze merken worden nu op hun beurt weer geboycot door Chinese consumenten, beroemdheden en influencers.3
Andere merken blijven vaag. Zo had een groot merk een statement geplaatst dat het de berichtgeving “zeer zorgwekkend”, vond, maar dat werd later weer van de website verwijderd. En een ander kledingbedrijf sprak zich juist weer positief uit over de samenwerking met Xinjiang. Niet elk merk is dapper genoeg om zich de woede van de gigantische Chinese afzetmarkt op de hals te halen…
Ten eerste hebben de merken zich lang kunnen verschuilen achter onwetendheid. De productieketen is zo complex en ondoorzichtig, het blijkt nog niet zo eenvoudig om precies te weten waar je katoen vandaan komt. En dat hebben deze bedrijven lang als excuus gebruikt.
José Koopman, productie-expert op het gebied van duurzaamheid en textiel: “Het is veel werk om dat te achterhalen, maar niet onmogelijk. De inkopers van grote bedrijven hebben heel veel macht. Veel fabrikanten wil immers met die grote bedrijven samenwerken, dus zij kunnen eisen te stellen.
Maar dat doen ze niet. Ze willen alleen maar de goedkoopste leverancier en lopen weg als het een paar cent duurder wordt. Dan bouw je geen relaties op waar je betrouwbaar zaken mee kan doen.”
Bovendien zijn niet alleen journalisten en mensenrechtenorganisaties onwelkom om een kijkje te nemen bij de katoenproductie, ook inkopers van grote merken mogen er niet komen. Zo kun je dus nog best lang je kop in het zand steken.
Ja. Een op de vijf wereldwijd verkochte kledingstukken is (deels) gemaakt met katoen uit deze regio, dus die kans is inderdaad groot.
Als consument weet je niet of het katoen van je T-shirt uit Xinjiang komt. Kies dus voor duurzame materialen, zoals GOTS biologisch katoen, zegt productie-expert Koopman.
“Als wij als consument niet kritisch kijken wat we kopen, dan houdt het eigenlijk op. Wij zijn aan zet. Wij moeten de vraag creëren naar biologisch katoen dat geproduceerd is onder eerlijke werkomstandigheden. Zo werkt de economie nu eenmaal.”
Sophie Richardson, hoofd China bij Human Rights Watch: “Consumenten kunnen heel veel doen. Zorg dat je weet waar het katoen vandaan komt en wat de arbeidsomstandigheden zijn. Als je geen adequate antwoorden krijgt, geef je geld dan ergens anders uit.”
Shop dus bijvoorbeeld de biologisch katoenen collecties bij Shop Like You Give a Damn. Die zijn niet alleen vegan en milieuvriendelijker gemaakt, maar ook onder betere omstandigheden geproduceerd. Bekijk hier de biokatoenen opties voor dames en voor heren, maar geef ook andere items van duurzamere materialen zoals Tencel/lyocell, hennep, bamboe, biologisch linnen of gerecyclede materialen eens een kans!
Lees meer:
1. 'China’s Crimes against Humanity Targeting Uyghurs and Other Turkic Muslims.' Human Rights Watch. 2021.
2. 'Coalition Brings Pressure to End Forced Uighur Labor.' E, Paton; A, Ramzy. 2020
3. 'At least 11 US and European brands are under fire and facing boycotts in China for criticizing alleged forced labor cotton practices in Xinjiang.' M, Meisenzahl. 2021